Draaiende delen van machines

Casus: mootjes & kootjes

Arbo online

Bij elk soort ongeval vindt u als voorbeeld een casusbeschrijving met lessen, aandachtspunten en tips om soortgelijke situaties te voorkomen.

Manipulatie van machines en het verwijderen van afschermingen zijn de meest voorkomende reden voor ongevallen met draaiende delen van machines. Met veelal verlies van (delen van) vingers.

Mootjes & kootjes

Nadat een collega de snijmachine voor hem heeft ingeschakeld, begint een werknemer champignons te snijden. Hij voert hiertoe de champignons aan de bovenkant van de snijmachine in een rechthoekige gleuf.

Aan de onderkant van deze gleuf bevinden zich messen die de champignons snijden. Om niet in aanraking te komen met de bewegende messen, maakt de werknemer gebruik van een plastic bakje om de champignons in de gleuf te voeren. Aan de bovenkant van de snijmachine, naast de invoergleuf, bevinden zich drie in elkaar grijpende tandwielen van een aandrijfmechanisme. Deze tandwielen worden afgeschermd met een losse beschermkap.

Tijdens het invoeren van de champignons staat de werknemer aan de achterkant van de machine. Hij houdt het bakje met champignons in zijn rechterhand. In deze positie bevinden de tandwielen zich aan zijn rechterkant.

Tijdens het invoeren van de champignons in een beweging van links naar rechts, waarbij hij met het bakje op de gleuf tikt, schiet het bakje uit zijn vingers. Hierdoor glijdt zijn rechter ringvinger in de gleuf en raakt bekneld tussen de draaiende tandwielen. De tandwielen amputeren het topje van zijn vinger tot de nagelwortel.

Oorzaken en lessen

De tandwielen waren voorzien van een beschermkap. Deze beschermkap zat niet bevestigd aan de machine maar lag los over de tandwielen heen en was zonder hulpgereedschap te verwijderen. De kap was niet voorzien van een veiligheidsschakeling die opstarten van de machine uitsloot bij geopende
of afwezige afschermkap. Hierdoor was het mogelijk de snijmachine in gebruik te nemen zonder dat de kap de gevaar opleverende bewegende delen, de in elkaar grijpende tandwielen, afschermde. De afschermkap was eenvoudig te negeren of buiten werking te stellen.

Het bedrijf had een schriftelijke werkinstructie. De werknemers moesten de beschermkap boven de tandwielen plaatsen alvorens de snijmachine voor werkzaamheden in te schakelen. Het slachtoffer verklaarde bekend te zijn met deze instructie en ook dat het bedrijf hem hierover duidelijk had geïnstrueerd. Hij had voor de ontvangst van de schriftelijke instructie getekend. Maar hij verklaarde ook dat hij dacht dat de instructie bedoeld was voor de messen van de champignonsnijder en niet voor de tandwielen. Hij wees naar de tekst die naast de machine tegen de muur hing: "Voorzichtig bij het snijden van de champignons, niet met de handen in de gleuf van de machine. De messen zijn scherp!” De champignonsnijmachine had geen gebruiksaanwijzing. Daardoor kon men de werkinstructie niet daarop baseren.

Volgens de Europese wetgeving moeten de fabrikanten en leveranciers van machines altijd een gebruiksaanwijzing leveren en wel in de taal van het land waarin de machine gebruikt wordt.

Wat het bedrijf duidelijk over het hoofd had gezien, was dat volgens de arbeidhygiënische strategie fysieke en technische maatregelen de voorrang moeten krijgen boven instructie, voorlichting en onderricht. Met andere woorden: men moet eerst zorgen voor veilige machines met de nodige afschermingen en veiligheidsvoorzieningen en pas daarna instructie geven over veilig gebruik. In dit geval had het bedrijf de beschermkap aan de machine moeten vastmaken. Als de noodzaak bestond de beschermkap regelmatig te openen voor bijvoorbeeld schoonmaak of onderhoud, dan had het bedrijf de beschermkap van een schakeling moeten voorzien die de bediening van de machine met openstaande kap uitsloot.

Boeterapport

Tegen het bedrijf werd een boeterapport opgemaakt. De Inspectie nam de overtreding van artikel 7.7, lid 1 en lid 4 van het Arbeidsomstandighedenbesluit in het rapport op. Lid 4 luidt:” De schermen of beveiligingsinrichtingen kunnen niet op eenvoudige wijze worden genegeerd of buiten werking worden gesteld”. In dit geval was het vrij eenvoudig de beschermkap weg te zetten waardoor de bewegende delen helemaal geen afscherming hadden. Hierdoor ontstond tijdens het ongeval de overtreding van lid 1, dat luidt: ”Indien bewegende delen van een arbeidsmiddel gevaar opleveren, zijn zij van zodanige schermen of beveiligingsinrichtingen voorzien, dat het gevaar zoveel mogelijk wordt voorkomen”.

De afdeling Boete, Dwangsom en Inning van de Inspectie SZW legde het bedrijf een boete van 8.100 euro op voor de overtreding van lid 1. Het bedrijf betaalde het boetebedrag zonder een zienswijze in te sturen of bezwaar aan te tekenen.