Robots en cobots: tips voor veilig werken

Dit artikel is een vervolg op het artikel ‘Robots en cobots: dit moet u regelen‘.

Welke maatregelen kun je treffen om veilig te werken met robots en cobots? In dit tweede deel geven we concrete tips. Ook de betrokkenheid van medewerkers bij de geplande introductie van robots is een belangrijk aandachtpunt.

Om veilig te werken moeten organisaties maatregelen nemen volgens de arbeidshygiënische strategie. Bronmaatregelen kunnen worden genomen vanuit de fabrikant door veilig te ontwerpen. Binnen het bedrijf zijn collectieve maatregelen te nemen. Dit kunnen automatische beveiligingen zijn. Bijvoorbeeld dat een machine vanzelf uitgaat als je de deur opent of het lichtscherm doorloopt. Of passieve beveiligingen: op een noodknop drukken waarna de machine uitgaat.

Individuele maatregelen

Bij individuele maatregelen valt te denken aan taakroulatie om vermoeidheid te voorkomen (door bijvoorbeeld monotoon of zwaar werk) en de blootstelling aan arborisico’s te verlagen. Stel als laatste of aanvullende maatregel persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar, bijvoorbeeld een helm en veiligheidsschoenen voor het geval een cobot toch iets laat vallen.

Een consequent onderhoudsregime

"Strikte LOTOTO-procedures bij onderhoud zijn een must".

Regulier onderhoud is een andere belangrijke preventieve maatregel. Zoals gezegd vormen momenten van storing serieuze veiligheidsrisico’s doordat in een split-second (soms onverstandige) keuzes worden gemaakt. Door een consequent onderhoudsregime op machines neemt het risico op storingen (hardware- of softwarematig), en daarmee ook het veiligheidsrisico, af. Ook het toepassen van strikte LOTOTO-procedures (lock-out – tag-out – try-out) bij onderhoud zijn een must.

Duidelijke instructies en training

Het werken met robots en cobots vraagt om een andere manier van werken. Zorg voor duidelijke voorlichting en instructies voor de operators en de monteurs. Fabrikanten bieden in veel gevallen trainingen aan. Zeker als er weinig kennis in huis is over werken met robots of cobots, is het aan te bevelen om een dergelijke training te laten volgen door alle operators, monteurs en andere belanghebbenden in de organisatie. Fabrikanten hebben zelf veel tests en onderzoek moeten doen. Goede instructies over wat er wel en niet mogelijk is en hoe de machine werkt, is essentieel om veilig te kunnen werken. Houd goed in de gaten dat de afdeling inkoop dit niet schrapt vanuit kostenoverwegingen.

De gevolgen van aanpassingen aan de machine

"Als je een subtantiële wijziging aan de machine doet, ben je ‘de fabrikant’"

Let op: Bij een substantiële aanpassing aan een machine, ben je wettelijk gezien de fabrikant van het (robot)product. Je wordt daarmee verantwoordelijk voor de conformiteitsbeoordeling van de machine en het voldoen aan de veiligheidseisen. Zet je bijvoorbeeld een ander eindstuk (gripper) op een robot, zodat hij naast lassen ook kan snijden, dan is daar door de leverancier geen CE-markering voor afgegeven. Naast de officiële goedkeuring zal er een risico-analyse moeten worden uitgevoerd voor iedere aanpassing die je doet.

De aanschaf

Denk dus goed na voor aanschaf van een machine: hoe wordt er gewerkt, in welke omgeving en voor welke productieprocessen? Dan kun je je als arbofunctionaris aansluiten bij het inkoopteam en dit meenemen in het aankoopproces met de leverancier.

Actieve communicatie en afstemming met de fabrikant is van belang. Als je te weinig kennis hebt: vraag dan een engineer mee vanuit je eigen organisatie. Of betrek een extern adviesbureau met kennis op het vlak van machineveiligheid. Zeker bij cobots, want de misvatting is nog wel eens dat deze plug and play op de werkplek geïnstalleerd kunnen worden. Dat is vanuit veiligheid bezien zeker niet zo.

Betrek de medewerkers

Een laatste aantekening. De introductie van nieuwe machines en robots kan nog weleens leiden tot angst voor baanverlies bij medewerkers. Om aan te tonen dat mensen beter werk leveren dan machines, kan een enkeling pogen een machine te saboteren. Bijvoorbeeld door iets in de weg te zetten, zodat een AGV (automated guided vehicle) niet goed functioneert.

Robots nemen vooral dull, dirty and dangerous taken over

Betrek medewerkers in een vroeg stadium bij de geplande introductie van machines. Leg duidelijk uit wat de machine kan betekenen en bijdragen in de ondersteuning van hun werk. Zodat ze niet bang zijn voor de machine, en ook niet voor hun baan. Onderzoek wijst uit dat robots en cobots vooral taken en activiteiten wegnemen die doorgaans ‘dull, dirty and dangerous’ zijn voor de mens. De kwaliteit van het mensenwerk zal daardoor toenemen.

Tips voor veilig werken met robots

• Zorg dat veiligheid opgenomen is in de inkoopeisen. En dat de afdeling inkoop het belang daarvan onderkent.
• Ga proactief in gesprek met de fabrikant over de toepassing in het bedrijf. Houd daarbij rekening met de fysieke en sociale werkcontext waar de robot of cobot komt te staan.
• Vraag na welke risicoscenario’s of -situaties getest zijn door de fabrikant.
• Maak samen met de leverancier een integrale RI&E voor de specifieke situatie in uw bedrijf, inclusief onderhoud.
• Neem beheersmaatregelen om de veiligheid te waarborgen volgens de arbeid hygiënische strategie.
• Instrueer werknemers (eigen personeel en inhuurkrachten) en leidt ze indien nodig op.