RI&E stappenplan

Iedere werkgever moet een RI&E hebben. Het niet hebben van een RI&E is direct beboetbaar. De Inspectie SZW zal wel steeds strenger op de aanwezigheid van een RI&E contrpleren.

Als werkgever ben je verantwoordelijk voor het opstellen, uitvoeren en actueel houden van de RI&E. Daarvoor doorloopt je het stappenplan en de resultaten hiervan legt je schriftelijk vast. Als werkgever dien je te zorgen voor veilige en gezonde arbeidsomstandigheden voor iedereen die voor het bedrijf werkzaamheden verricht. Denk daarbij bijvoorbeeld ook aan uitzendkrachten en flexwerkers.

Bij het doorlopen van het stappenplan van de RI&E kan de werkgever zich laten bijstaan door deskundige medewerkers, waaronder door de daarvoor aangestelde preventiemedewerker in je bedrijf. Als je een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging hebt, kun je hen ook vragen om hierbij te adviseren, want zij hebben uiteindelijk ook instemmingrecht op de RI&E. Daarnaast kun je natuurlijk ook gebruikmaken van (aanvullend) advies van een arbodeskundige of de arbodienst.

Stap 1 Inventariseer de risico’s in je bedrijf

Inventariseer voor uw bedrijf de belang - rijkste risico's en beschrijf deze. Een manier om dat te doen is door werk risico’s in te delen naar risico-soorten zoals gevaarlijk werk, emotionele belasting, omgevingsfactoren. Het is aan te raden om ook uw werknemers bij deze inventarisatie te betrekken.

Stap 2 Evalueer en prioriteer de risico’s

Vergelijk alle risico’s en rangschik deze van groot naar klein. Evalueer per risico: (1) welke functies/medewerkers met het risico te maken hebben, (2) hoe vaak en (3) hoe groot de gevolgen zijn als het misgaat. Houd er rekening mee dat risico’s per locatie of bedrijfsonderdeel kunnen verschillen.

Stap 3 Stel een plan van aanpak op

Leg vast met welke maat regelen de risico’s beheerst kunnen worden. Bepaal ook wie de maatregelen gaat nemen en binnen welke termijn.

Stap 4 Toetsen van de RI&E

Laat de RI&E (inclusief plan van aanpak) toetsen door een gecertificeerde arbodienst of arbodeskundige. Het is mogelijk dat naar aanleiding van dit deskundige advies de RI&E nog moet worden aangepast. Wie je RI&E toetst is afhankelijk van het arbodienstverleningscontract dat je hebt. Elk bedrijf moet zo'n contract hebben. Werk je met minder dan 25 medewerkers? Dan kan het zijn dat de RI&E niet getoetst hoeft te worden.

Stap 5 Bespreek de RI&E binnen je bedrijf

Heb je een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging? Dan heeft deze instemmingsrecht op de RI&E.

Stap 6 Aan de slag!

Je kunt nu aan de slag met het treffen van risico-beperkende maatregelen. Zorg dat de preventiemedewerker daar actief bij betrokken is.

Stap 7 Evalueren en bijstellen

Houd je RI&E actueel. Veranderingen of gebeurtenissen in je bedrijf kunnen leiden tot nieuwe inzichten over de risico’s in het bedrijf of de prioriteiten. In dergelijke situaties is het noodzakelijk de RI&E bij te stellen.

Degene die de RI&E uitvoert moet daarbij aandacht besteden aan de volgende punten :

  • arbozorg en verzuimbeleid
  • algemene voorzieningen
  • fysische factoren
  • gevaarlijke stoffen en biologische agentia
  • fysieke belasting
  • werkplekinrichting
  • arbeidsmiddelen
  • persoonlijke beschermingsmiddelen
  • visuele informatie
  • functie-inhoud en werkdruk
  • werk- en rusttijden

Arbozorg en verzuimbeleid

Arbozorg en verzuimbeleid zijn onderwerpen waar met name de Inspectie SZW op controleert. Daarnaast zijn deze zaken van belang bij het eventueel civielrechtelijk aantonen dat de werkgever aan zijn zorgverplichting heeft voldaan. Het voeren van een arbobeleid kan immers als basis dienen voor de uitvoering van de arbozorg.

Bij dit onderwerp kun je ook denken aan:

  • arbobeleidsvoering: doelstellingen en samenhang met het algemene ondernemingsbeleid
  • verzuimbeleid: regeling en uitwerking begeleiding zieke werknemers
  • taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden: taken directie, leidinggevenden, werknemers, preventiemedewerker(s), ter beschikking staande middelen (tijd, geld en hulpmiddelen)
  • samenwerking en overleg: or, werkoverleg, overleg arbodienst/deskundigen
  • inzet deskundigen, al dan niet werkzaam in de arbodienst
  • jaarplan en jaarverslag
  • voorlichting en onderricht
  • toezicht door leidinggevenden
  • gedrag van werknemers: werken volgens voorschriften en procedures, gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), risico’s gebruik medicijnen, gebruik alcohol en/of drugs in relatie tot een goede uitoefening van de functie

Algemene voorzieningen

Hieronder vallen onder meer:

  1. algemene inrichting van gebouwen: werkplekken, terreinen, inrichtingseisen en de zorg voor de hygiëne, eisen voor ontspanningsruimten, voorzieningen in noodsituaties, onderhoud, en dergelijke

  2. organisatie bedrijfshulpverlening: opleiding, oefening, bedrijfsnoodplan

Fysische factoren

Mogelijke aandachtspunten voor de RI&E op het gebied van fysische factoren zijn:

  • schadelijk en hinderlijk geluid, kunstmatige optische straling en trillingen
  • klimaat: warmte en koude, grote temperatuurverschillen en fysiek zware arbeid
  • verlichting, daglicht, uitzicht
  • ioniserende en niet-ioniserende straling
  • werken onder over- en/of onderdruk

Gevaarlijke stoffen en biologische agentia

Bij de risico-inventarisatie van biologische agentia is aandacht nodig voor:

  • inventarisatie en evaluatie van de blootstelling aan hinderlijke of gevaarlijke stoffen
  • opslag, verpakking, etikettering
  • voorschriften voor het werken met kankerverwekkende stoffen
  • voorkomen van ongewilde gebeurtenissen
  • voorschriften voor het werken met biologische agentia
  • gevaar voor verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand en explosie
  • voorschriften voor het omgaan met benzeen, asbest en een aantal specifiek giftige stoffen

Fysieke belasting

Onder fysieke belasting vallen tillen, trekken en duwen van zware lasten, al dan niet in ongunstige posities. Denk daarbij niet alleen aan zwaar werk, maar ook aan veelvuldig repeterende werksituaties, bijvoorbeeld in magazijnen. Ook langdurig zitten in één bepaalde houding kan fysiek belastend zijn. Een ander belangrijk item is kort-cyclisch werk. Daarbij gaat het niet alleen om werk aan de lopende band, maar ook om data-entry en (ander) beeldschermwerk.

Werkplekinrichting

Aandachtspunten op het gebied van werkplekinrichting in de RI&E zijn de mogelijkheden tot staan en zitten, de werkhoogte en de bewegingsruimte. Maar ook de (kantoor)werkplek (beeldschermwerk!) verdient in het kader van de RI&E kritische beschouwing.

Arbeidsmiddelen

Onder arbeidsmiddelen verstaat de Arbeidsomstandighedenwet (artikel 1, derde lid, onderdeel h Arbeidsomstandighedenwet) alle op de arbeidsplaats gebruikte machines, installaties, apparaten en gereedschappen. Een steiger is dus een arbeidsmiddel, evenals de trap naar die steiger. Maar natuurlijk ook de boormachine of andere in het dagelijkse werk gebruikte (hand)gereedschappen. Dergelijke middelen moeten op de meest veilige wijze te gebruiken zijn. Arbeidsmiddelen horen thuis in de RI&E.

Loop de volgende punten langs, zo vergeet u niets in de RI&E:

  • arbeidsmiddelen met en zonder CE-markering: risicobeoordeling, maatregelen waar nodig
  • bedieningsorganen: zichtbaar, herkenbaar, buiten gevaarlijke zones, veilig, betrouwbaar
  • stopzetting moet veilig zijn: onderbreking energievoorziening
  • noodstopinrichting: is noodzakelijk als de risicobeoordeling dit vereist
  • afscherming van vallende of wegschietende voorwerpen
  • veilige opvang van vrijkomend(e) gas, damp, stof en vloeistoffen
  • afscherming van bewegende en draaiende delen
  • stabiliteit van het arbeidsmiddel
  • deugdelijke verlichting van werkplek en arbeidsmiddel
  • afscherming van hete of koude machine- of constructiedelen waarmee aanraking mogelijk is
  • duidelijke akoestische en/of optische alarmeringen
  • onderhoudsvoorwaarden: onderhoud van draaiende machinedelen alleen bij stilstand
  • arbeidsmiddel moet onder alle gebruiksomstandigheden veilig bereikbaar zijn;
  • elektrische veiligheid.

Persoonlijk beschermingsmiddelen (PBM)

Periodieke controle op aanschaf, verkrijgbaarheid, kennis van de werking en het juiste gebruik van deze middelen is nodig. Daarnaast is regelmatig voorlichting en instructie van belang over het juiste gebruik en de veilige toepassing van PBM. Ten slotte hoort de werkgever op regelmatige basis toezicht te houden op het gebruik van de persoonlijke beschermingsmiddelen.

Daarnaast mag van de werknemer ook iets terug worden verwacht. Allereerst dat hij zich aan de gegeven voorschriften houdt. Maar ook dat hij de middelen op de juiste manier gebruikt. En ze na afloop van de werkzaamheden weer op hun plaats opbergt. Dit alles op grond van de algemene werknemersverplichting van artikel 11 Arbeidsomstandighedenwet.

Visuele informatie

Bij de visuele informatie gaat het bijvoorbeeld om de leeszichtbaarheid van drukwerk, borden, beeldschermen en meters. Maar ook is aandacht nodig voor de zichtbaarheid en relevantie van de toegepaste veiligheids- en gezondheidssignaleringen. En hoe zit het met de taal waarin de boodschappen zijn opgesteld, is die voor iedereen begrijpelijk?

Functie-inhoud en werkdruk

Functie-inhoud en werkdruk zijn ook van belang. Beoordeel dit onderdeel op:

  • volledigheid: uitvoering, organiserend, monotone en tempogebonden arbeid
  • moeilijkheidsgraad
  • autonomie: taak- en functie-inhoud
  • contactmogelijkheid: aandacht voor alleenwerkers
  • informatievoorziening: hoeveelheid, aangepast op niveau werkenden
  • werktempo
  • psychosociale arbeidsbelasting (PSA): de factoren agressie en geweld, seksuele intimidatie, pesten en werkdruk in de arbeidssituatie die stress kunnen veroorzaken

Werk- en rusttijden

Bij dit onderdeel komen de ploegendienstroosters, overwerk, rust- en pauzetijden aan de orde.

De hier gegeven opsomming is uiteraard niet uitputtend. Ook zullen in sommige situaties niet alle onderwerpen aan de orde hoeven te komen. Sommige zijn in uw bedrijf immers niet relevant. Zie de opsomming als een handreiking bij het opzetten en uitvoeren van de RI&E. Het is daarbij wel zaak de lijst van tijd tot tijd even na te lopen. Weet u zeker dat een aandachtspunt niet van toepassing is? Neem het toch op in het verslag van de RI&E. Daarmee geeft u blijk van de vereiste volledigheid. En zo vergeet u niets in de RI&E. Echt niet.

Route naar RI&E is een initiatief van: FNV, MKB Nederland, CNV, VCP, Uneto-VNI, VOB, TNO en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.