Mag een fabrikant een risico verplaatsen naar de gebruiker?

Bron: NEN-EN-ISO 12100:2010, artikel 6.1

Datum: 24 november 2020

De vraag is simpel: Mag je als fabrikant van een machine een risico naar de gebruiker van de machine verplaatsen? In het kader van de CE-markering is de fabrikant verplicht om een ‘veilige’ machine te leveren, maar lang niet altijd kunnen risico’s weggenomen worden. Waar ligt dan de grens? Het antwoord is dan ook niet zo eenvoudig.

figuur 2

Gebruiksaanwijzing

De gebruiksaanwijzing bij een machine is een verlengstuk van de fabrikant om de gebruiker duidelijk te maken wat er met de machine wel kan en wat er niet kan. Uiteraard met de mogelijkheden voorop.

Vanuit de Machinerichtlijn is de gebruiksaanwijzing een onderdeel om de gebruiker te waarschuwen voor bepaalde risico’s die in het ontwerp niet weggenomen kunnen worden of die mogelijk een risico blijven vormen. Ook na het nemen van maatregelen.

De verplichte volgorde van reduceren van risico’s zoals in de figuur hier naast aangegeven is:

  1. Wegnemen bij de bron
  2. Beveiligen van het risico en aanvullende beschermende maatregelen
  3. Informatie voor gebruik

Machines of Arbeidsmiddelen

Voor zowel de Machinerichtlijn als voor de Arbeidsmiddelenrichtlijn (Arbeidshygienische strategie) is dit exact dezelfde volgorde. Verschillend tussen beide richtlijnen is dat de fabrikant van een machine geen invloed kan uitoefenen op het daadwerkelijk gebruik en het omgaan met de ‘instructies’ door de werkgever. (Die gehouden is aan de instructies vanuit de gebruiksaanwijzing).

Dit betekent dan ook ‘simpel’ gezegd dat de fabrikant niet verantwoordelijk is voor het naleven van het gebruik van PBM’s (Persoonlijke Beschermings Maatregelen). En het opvolgen van adviezen om risico’s verder te reduceren.

Harde lijn

Tussen stap 2 en stap 3 ligt een ‘harde lijn’ of zacht, net hoe de interpretatie hiervan is.

Hard doordat de fabrikant door middel van technische maatregelen (stap 1 en 2) direct invloed kan uitoefenen op de veiligheid van de machine.

Zacht doordat de restrisico’s vermeld moeten worden in de gebruiksaanwijzing. Daar kan de fabrikant alleen maar aanwijzingen voor geven. En is het aan de werkgever om hierop toe te zien

De fabrikant kan middels techniek rechtstreeks het veiligheidsniveau verhogen, maar met aanwijzingen is de fabrikant afhankelijk hoe de gebruiker hiermee omgaat.

Procedure

De fabrikant moet het risico zo laag als praktisch mogelijk zien te maken. (As Low As Reasonably Practicable, ALARP). Er mag niet zomaar een risico ‘weg worden geredeneerd’ in de gebruiksaanwijzing.

Bijvoorbeeld: Een mes in een groentesnijmachine kan middels een afscherming tijdens gebruik (roteert met hoge snelheid) worden afgeschermd. Er is in een ‘trechter’ voorzien zodat bij het invoeren van de groente het mes niet bereikt kan worden. Ook is de afscherming voorzien van een schakelaar zodat het mes gestopt is wanneer de deur geopend kan worden. Maar het wisselen van het mes (ook al is het bot geworden) blijft een risicovol klusje. Dus om het mes te verwijderen heeft de fabrikant een tool gemaakt (restrisico blijft het snijden aan het mes). En adviseert de fabrikant om snijbestendige handschoenen te dragen. Het restrisico kan alleen verder worden gereduceerd wanneer het tooltje gebruikt wordt en de handschoenen gebruikt worden.

Conclusie Risico Verplaatsen

Mag een fabrikant een risico zomaar naar de gebruiker verplaatsen, nee. Maar hij mag wel een rest-risico en bijbehorende maatregel naar de gebruiker verplaatsen als hij redelijkerwijs het risico niet verder kan reduceren.