Zorg voor veiligheid vraagt lange adem
Auteur: Arbo online
Datum: 9 november 2022
Pieter van Vollenhoven bij NVVK: “Zorg voor veiligheid vraagt lange adem”
"Wie de veiligheid wil verbeteren, moet de maatschappij een spiegel van de werkelijkheid voorhouden." Die boodschap gaf prof.mr. Pieter van Vollenhoven de leden van de NVVK. De veiligheidskundigen hebben bij die spiegelfunctie een belangrijke rol.
De Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK) bestaat 75-jarig en beschermheer Pieter van Vollenhoven sprak de leden toe bij de start van het jubileumcongres op dinsdag 8 november. Veiligheidskundigen hebben volgens hem bij uitstek de kennis en kunde om de samenleving veiliger te maken.
Onafhankelijk onderzoek en inspectiediensten
Van Vollenhoven: “Nu het toezicht nog”
Van Vollenhoven moedigt de veiligheidskundige gemeenschap aan zich vast te bijten in veiligheidsvraagstukken en de moed nooit op te geven, want veiligheid vraagt een lange adem. Daar weet de 83-jarige beschermheer van de NVVK zelf alles van. Hij vocht 22 jaar lang om het onafhankelijk ongevalsonderzoek in Nederland van de grond te krijgen, met als doel te leren van ongevallen. Ondanks de nodige weerstand, ook vanuit de overheid, kreeg de door hem zo gewenste onafhankelijke Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in 2005 gestalte. Een voorwaarde voor gedegen onderzoek en effectief leren van fouten en onveilige situaties. “Nu het toezicht nog”, sprak Van Vollenhoven, die met even veel passie pleit voor volledig onafhankelijke inspectiediensten als kritische waakhond voor de veiligheid van de samenleving.
Bezieling is een belangrijke drijfveer
Met zijn bespiegeling sloeg Van Vollenhoven een mooie brug naar het centrale thema van het jubileumcongres: ‘bezieling’. Gevraagd naar de bezieling achter zijn niet aflatende ijver om onafhankelijk ongevalsonderzoek te realiseren, riep hij een pijnlijke constatering in herinnering die hij eerder deed in zijn rol als beschermheer van het Fonds Gehandicaptensport. Circa 65 procent van de mensen met een lichamelijke handicap bleek die te hebben opgelopen tijdens een ongeval. Het helpen voorkomen van ernstige ongevallen met slachtoffers werd voor hem een belangrijke drijfveer voor het realiseren van de OVV, waarvan hij in 2005 de eerste voorzitter werd.
Persoonlijk verhaal: over bezieling gesproken….
Hoe groot de impact van ongevallen op slachtoffers kan zijn, bleek uit het indrukwekkende persoonlijke verhaal van Barry den Hollander. Als pelotonscommandant van het Korps Mariniers raakte hij zwaar gewond toen hij tijdens een oefening in Noorwegen bekneld raakte tussen twee rupspantservoertuigen. Hij overleefde het ongeval ternauwernood, moest jaren revalideren en liep PTSS op. Nu werkt hij als burgerfunctionaris bij de Directie Veiligheid van defensie mee aan het verbeteren van de veiligheid en het voorkomen van ongevallen binnen de krijgsmacht. Ook bij die organisatie een proces met lange adem, bevestigt Barry. Over bezieling gesproken…
Van wijzend vingertje naar stevige adviserende rol
Ook veiligheidskundigen delen de bezieling om ongevallen en slachtoffers te vermijden, beaamde scheidend NVVK-voorzitter Kees Roelofs in zijn openingsgesprek met dagvoorzitter Karlijn Meinders. Hij stelde vast dat de rol van veiligheidskundigen gedurende de 75-jarige geschiedenis van de NVVK sterk van karakter is veranderd. Van het ‘wijzende vingertje’ tot een stevige adviserende rol voor bedrijfsleven en overheden.
Voorzitter Kees Roelofs:" Ook veiligheidskundigen delen de bezieling om ongevallen en slachtoffers te vermijden".
Het wordt tijd dat de NVVK zich naar buiten richt
“Maar er is nog veel werk aan de winkel, blijkt uit de jaarlijkse schrikbarende cijfers van arbeidgerelateerde ziekte- en sterfgevallen. Daar moeten we iets mee als veiligheidskundige gemeenschap en in de evaluatie van de Arbowet. In dit proces moeten we als NVVK onze rol als kennis- en expertiseplatform pakken. De afgelopen jaren zijn we vooral naar binnen gericht geweest, om de vereniging te hervormen. Nu wordt het tijd om ons naar buiten te richten.”
Veiligheidskundigen moeten durf en standvastigheid tonen
Om die belangrijke maatschappelijke rol met gezag te kunnen vervullen, moeten veiligheidskundigen, naast bezieling, ook durf en standvastigheid tonen. Zij moeten zich als deskundigen niet laten beïnvloeden door partijen voor wie adviezen ongunstig kunnen uitpakken.
Blijf achter je oordeel en advies staan
Dat dat niet altijd gebeurt en dat deskundigen soms worden ‘gemangeld’ door ‘hogere belangen’, bleek uit het betoog van advocaat Ellen Pasman over waarheidsvinding. Zij belichte enkele zaken uit het nieuws in het recente en verdere verleden. Zoals de Catshuisbrand in Den Haag in 2004, waarbij een schilder om het leven kwam. De fatale brand ontstond nadat, bij de uitvoering van renovatiewerkzaamheden onder zeer grote tijdsdruk, het licht ontvlambare en bij binnenwerk verboden ‘thinner’ werd gebruikt, waarvan de dampen ontbrandden door een waakvlam.
Verplichting aan je beroepseer
Bij de strafrechtelijke vervolging van het betrokken schildersbedrijf werd een deskundigenrapport over de oorzaak van de snelle branduitbreiding ‘vakkundig onklaar gemaakt’ door ambtenaren en de landsadvocaat. Zij wilden voorkomen dat de staat medeverantwoordelijk kon worden gehouden voor de brand met fatale afloop. Zo zetten zij de onderzoeker onder druk om zijn rapport te nuanceren en wisten te voorkomen dat het rapport werd doorgezonden naar het OM.
Een schoolvoorbeeld van hoe het niet moet, stelt Pasman, die beklemtoont dat de onafhankelijkheid van deskundigen een groot goed is en een voorwaarde om kritisch zaken te signaleren die fout gaan en misstanden aan de kaak te stellen. Dat geldt voor ongevalsonderzoekers, maar ook voor arbo-experts en veiligheidskundigen. “Wees niet bang en blijf staan achter je deskundig oordeel en advies. Dat ben je aan je beroepseer verplicht.”