Veilig werken omdat je het wil, niet omdat het moet
11 maart 2019
Veiligheidsladder
Regelmatig komen we bij organisaties over de vloer die het veiligheidsbewustzijn willen vergroten en hun veiligheidscultuur willen versterken. Zij hebben de noodzakelijke regels en procedures op orde, maar willen de volgende stap maken en écht een veilig bedrijf worden. Omdat ze het willen, niet omdat het moet.
Als methode om het veiligheidsbewustzijn en bewust veilig handelen in bedrijven te meten gebruiken wij de veiligheidsladder. Veiligheid gaat veel verder dan de verplichte certificaten aan de muur. Het heeft te maken met cultuur, houding en gedrag. De gecertificeerde processen moeten werkelijk zo uitgevoerd worden en in een aantal gevallen moeten deze juist wat gebogen worden om gevaarlijke situaties te beheersen of te voorkomen. Over cultuurverandering schreven wij al eerder. In dit artikel gaan we in op houding en gedrag.
Gedrag komt van binnenuit
Volgens de Amerikaanse psycholoog David McClelland (1917-1998) wordt het zichtbare gedrag van mensen bepaald door wat je denkt en wat je wil. Je gedrag (wat je doet) is zichtbaar. Ook de plannen die je presenteert, de doelstellingen die je oplegt en de titel die je op je visitekaartje hebt staan. Wat je denkt, wat je voelt en wat je wil is voor de ander onzichtbaar.
McClelland illustreerde dit aan de hand van een ijsberg. Je ziet alleen maar het topje. Onder water bevinden zich de overtuigingen en waarden (wat je denkt) met daaronder je eigenschappen en drijfveren (wat je wil). Om je zichtbare gedrag boven water te kunnen veranderen moet je werken aan je overtuigingen en waarden of zelfs aan je eigenschappen en drijfveren.
Onder water zitten je gedachten, je mening, je zelfbeeld en al die andere dingen die alleen maar in jouw brein bestaan. Pas als je ze uit worden ze werkelijkheid voor een ander.
Richt interventies op de onderkant
Veel interventies gericht op veiliger gedrag zijn enkel gericht op het topje van de ijsberg. Werkelijke gedragsverandering die nodig is om werkelijk hogere treden op de ladder te beklimmen zit dieper.
Over de onderliggende interventies zijn al verschillende artikelen geschreven. Medewerkers moeten betrokken zijn en samenwerken. Zij moeten geïnspireerd worden met een goed verhaal. Dit moeten zij kunnen koppelen aan hun drijfveren en talenten. Zij moeten inzicht hebben in hun voorkeursgedrag en blijven leren.
Vijf voorwaarden om vaart te maken
Wij ontdekten vijf voorwaarden om vaart te maken in organisaties:
- Inspirerend leiderschap
- Cultuur van samenwerken en vertrouwen
- Moderne management skills
- Slimme processen en structuren
- Doorlopende communicatie
Deze vijf voorwaarden zijn ook op de veiligheidsladder te plakken.
Door inspirerend leiderschap en voorbeeldgedrag zet de leiding van een organisatie (de directie, het managementteam) de toon in de organisatie. Medewerkers begrijpen wat veiligheid is en wat de waarden zijn die daarbij horen. En ze begrijpen ze niet alleen, ze ‘voelen’ ze ook. “Een veilig bedrijf is een bedrijf waar samengewerkt wordt en mensen elkaar vertrouwen”, zei ik laatst aan een HR-manager bij een opdrachtgever van ons. “En andersom is het ook het geval”, voegde ik daar aan toe. Want in een bedrijf waar goed samengewerkt wordt en mensen elkaar vertrouwen is het veilig.
Voor onze helden in het middenkader is het balanceren tussen vakmanschap en leiderschap en, in dit geval, tussen efficiëntie en veiligheid. Want veilig werken betekent niet altijd de snelste of goedkoopste manier van werken. Processen en structuren zowel de efficiëntie als de wendbaarheid, maar ook de veiligheid niet belemmeren. De managers en teamleiders moeten hun voelsprieten telkens uit hebben staan en in contact staan met de medewerkers die hun feedback kunnen, maar ook willen geven op (potentieel) onveilige situaties.
Hiermee is het thema ‘veiligheid’ veel groter dan de afdeling Kwaliteit, KAM of QHSE. Het is een thema dat vanuit strategie, ondersteund door HR opgepakt dient te worden. Het is dan ook een onderwerp dat op de agenda van de directie moet staan. Om verder te komen dan niveau 2 of 3 op de veiligheidsladder moet veiligheid een strategisch speerpunt zijn dat in alle vezels van het bedrijf terug komt en dus bij alle medewerkers tussen de oren zit.